Dr Petros Aristodemou FRCOphth, Consultant Eye Surgeon

Ο διαβήτης και τα μάτια σας: Πρόληψη και Αντιμετώπιση

Ο διαβήτης είναι μια πάθηση που προσβάλλει την ικανότητα του οργανισμου να αποθηκεύει και να χρησιμοποιεί γλυκόζη (ζάχαρη).  Ο διαβήτης μπορεί να βλάψει τα μάτια και αποτελεί μία απο τις πιό συχνές αιτίες σοβαρής απώλειας όρασης σε ενήλικες.

Ποιά άτομα διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο απώλειας όρασης

Οποιοδήποτε άτομο με διαβήτη διατρέχει κινδυνο απώλειας όρασης. Αυξημένο κινδυνο διατρέχουν

1.   άτομα με διαβήτη τα οποία δέν κάνουν τακτικό οφθαλμολογικό ελεγχο

2.   άτομα με διαβήτη που αρχισε πριν πολλά χρόνια

3.   άτομα με διαβήτη και ψηλή ζάχαρη στο αίμα

4.   άτομα με διαβητική βλάβη στα νεφρά

5.   άτομα με διαβήτη, ψηλή αρτηριακή πίεση και ψηλή χοληστερόλη

6.   άτομα με διαβήτη που εγκυμονούν

Πώς μπορεί να μειωθεί η πιθανότητα απώλειας όρασης;

Μπορείτε να κάνετε κάτι για να προλάβετε την απώλεια όρασης απο το διαβήτη

1.   Το πιό σημαντικο σημείο είναι ο καλός ελεγχος του διαβήτη, της αρτηριακής πίεσης, της χοληστερόλης η αποφυγή του καπνίσματος και η απώλεια σωματικού βάρους με δίαιτα και άσκηση εάν το άτομο είναι υπέρβαρο.

2.   Τακτικός ελεγχος των ματιων για έγκαιρο εντοπισμο και θεραπείας δαβητικών προβλημάτων στα μάτια, πρίν αυτά να επιρεάσουν την όραση

3.   Θεραπέια της διαβητικής αμφιβληστροπάθειας όταν χρειάζεται, με Λέίζερ, εξειδικευκμένα φάρμακα και ορισμένες φορές χειρουργική επεμβαση

Η εξέταση των ματιών σας πρέπει να γίνεται σε τακτικά χρονικά διαστήματα. Εάν η αμφιβληστροπάθεια σας είναι σταθερή, οι επισκέψεις κυμαίνονται μεταξυ 6 μηνών και 2 χρονών, αναλογα με τη περίπτωση. Εαν υπάρξουν αλλαγές που πιθανόν να χρειαστούν θεραπεία σύντομα, οι επισκέψεις είναι πίο συχνές.

Διαβητική Αμφιβληστροπάθεια

Εάν παρομοιάσουμε το ανθρώπινο μάτι με μια φωτογραφική μηχανή, ο αμφιβληστροειδής χιτώνας είναι ανάλογος του φωτογραφικόυ φίλμ, ειναι δηλαδή το μέρος του ματιού που ¨βλέπει¨. Ο αμφιβληστροειδής χιτώνας είναι φτιαγμένος απο εξειδικευμένα νευρικά κύτταρα και τροφοδοτείται με πολλά πολύ λεπτά τριχοειδή αιμοφόρα αγγεία, που είναι απαραίτητα στην λειτουργεία του. Μεταξύ άλλων, η αυξημένη ζάχαρη στο αίμα λόγω διαβήτη προκαλέι βλάβη στα τριχοειδή αγγεία με αποτελεσμα τη

1)   Διαρροή υγρου που προκαλέι ζημιά στα νευρικά κύτταρα του αμφιβληστροειδή

2)   Απόφραξη των τριχοειδων αγγείων και της κυκλοφορίας του αίματος στον κεντρικό αμφιβληστροειδή

3)   Δημιουργία νεοαγγειώσεων οι οποίες μπορεί να αιμορραγίσουν η /και να προκαλέσουν αποκόληση του αμφιβληστροειδούς χιτώνα

Οι τρείς παραπάνω παθολογικές αλλοιώσεις μπορούν να προκαλέσουν απώλεια όρασης. Με τον κατάλληλο έλεγχο της ζάχαρης στο αίμα και της αρτηριακής πίεσης, μειώνεται η πιθανότητα να πααρουσιαστούν και οι τρείς τύποι αυτών των παθολογικών αλλοιώσεων.

Θεραπείες για διαβητική αμφιβληστροπάθεια

Εάν παρουσιαστεί διαρροή υγρού που απειλεί η επιρεάζει την όραση, αυτο μπορεί να αντιμετωπιστεί με λέίζερ ή/καί ενέσεις εξειδικευκμένων φάρμακων στο μάτι (ενδοοφθάλμιες ενέσεις). Οι νεοαγγειώσεις αντιμετωπίζονται με λέίζερ. Ορισμένες περιπτώσεις αμφιβληστροειδοπάθειας με νεοαγγειώσεις αντιμετωπίζονται με χειρουργική επέμβαση (υαλοειδεκτομή). Δέν υπάρχει αποτελεσματική θεραπέια για την απώλεια όρασης λόγω απόφραξης τριχοειδών αγγείων στον κεντρικό αμφιβληστροειδή (δηλαδή στην ωχρά κηλίδα), γι άυτο είναι πολύ σημαντικό ο ασθενής να παίρνει τα προληπτικά μέτρα που έχουν προαναφερθεί και να μειώσει τη πιθανότητα να εμφανιστούν ή να προχωρήσουν αυτές οι παθολογικές αλλαγές.

Το Διαβητικό Οίδημα της Ωχράς Κηλίδας

Ο διαβήτης επιρρεάζει τα τριχοειδή αιμοφόρα αγγεία σε πολλά όργανα του σώματος, όπως και στα μάτια. Η βλάβη που προκαλέι ο διαβήτης σε αυτά τα πολύ λεπτά αγγεία  έχει ώς συνέπεια την διαρροή υγρού απο τα αγγεία αυτά. Η Ωχρά Κηλίδα είναι το μέρος του ματιού που μας προσφέρει την κετρική μας όραση. Είναι φτιαγμένη απο εξειδικευμένα νευρικά κύτταρα, τα οποία έιναι πολύ ευαίσθητα στη διαρρόη υγρού. Εάν το υγρό φτάσει στο κέντρο της Ωχράς Κηλίδας, προκαλέι μέιωση της όρασης. Παρατεταμένη παρουσία υγρόυ στην ωχρά κηλίδα μπορεί να προκαλέσει ανεπανόρθωτη απώλεια όρασης.  

Η Αντιμετώπιση του Διαβητικού Οιδήματος της Ωχράς Κηλίδας

Σκοπός της αντιμετώπισης του διαβητικού οιδήματος της Ωχράς Κηλίδας είναι η διατήρηση της μέγιστης δυνατής όρασης με θεραπέιες που προκαλούν την αφάιρεση του υγρού απο την ωχρά κηλίδα.

θΕΡΑΠΕΙΑ ΜΕ ΛΕΪΖΕΡ: Πίσω απο την Ωχρά κηλίδα υπάρχουν κάποια κύτταρα τα οποία λειτουργούν σάν αντλιές και έχουν την ιδιότητα να αφαιρούν υγρό απο την Ωχρά Κηλίδα. Το λέιζερ διεγείρει αυτά τα κύτταρα και αυξάνει τον ρυθμό αφαίρεσης υγρού. Το λέιζερ για την ωχρά κηλίδα έχει περιορισμένη δράση ορισμένων μηνών έτσι εάν η διαρροή συνεχίζει, το λέιζερ επαναμβάνεται. Σε ορισμένες περιπτώσεις το Λέιζερ δέν μπορεί απο μόνο του να ‘’στεγνώσει’’ αρκετά την ωχρά κηλίδα, ειδικά εάν το υγρό είναι εκτενές.

θΕΡΑΠΕΙΑ ΜΕ ΕΝΕΣΕΙΣ ‘’Αντι-VEGF’’ ΣΤΟ ΜΑΤΙ: Η Ορμόνη ‘’VEGF‘’ παραγεται σε σημαντικές ποσσότητες στα διαβητικά μάτια και ‘εχει την ιδιότητα να προκαλέι διαρροή υγρού στα τριχοειδή αγγεία. Ενέσεις με αντισώματα ενάντια στην ορμόνη αυτή, αδρανοποιούν την ορμόνη για ένα περιπου μήνα, μειώνουν την διαρροή υγρού και στεγνώνουν την ωχρά κηλίδα. Κλινικές έρευνες έδειξαν ότι οι ενέσεις πρέπει να επαναλαμβάνονται συχνά, ανάλογα με την περίπτωση και να υπάρχει στενή παρακολούθηση για τα μέγιστα δυνατά αποτελέσματα

ΕΠΙΛΟΓΕΣ ΜΕΤΑΞΥ ‘’Αντι-VEGF’’ ΕΝΕΣΕΩΝ: Υπάρχουν τρία σκευάσματα

Εάν οι ενέσεις αυτές ήταν επιχορηγημένες και οι ασθενείς δέν έιχαν οικονομική επιβάρυνση, τότε η μόνη επιλογή θα ήταν το Λουσέντις. Δυστυχώς, στη Κύπρο ο ασθενής πληρώνει όλο το κόστος του φαρμάκου (1100 ευρώ το κάθε φιαλύδιο χωρίς ΦΠΑ - για ένα φυαλίδιο μίας δόσης, 980 ευρώ απο τον Φευρουάριο του 2013) σύν τα έξοδα του ιατρού και του OCT Scan. Κατα μέσο όρο, χρειάζονται 7 ενέσεις το χρόνο και αυτό είναι εκτός των οικονομικών δυνατοτήτων πολλών ασθενών μας. Γι αυτό το λόγο, προσφέρουμε το Αβάστιν, το οποίο είναι εξίσου αποτελεσματικό με πολύ μειωμένο κόστος ώστε να μπορούν περισσότεροι ασθενείς να εποφεληθούν απο τις ενέσεις Αντι-VEGF.  

Όλες οι ενέσεις έχουν ένα πολύ μικρό κίνδυνο μόλυνσης μέσα στο μάτι (λιγότερο απο μία στις χίλιες ενέσεις) αλλά η μόλυνση μέσα στο μάτι συχνά προκαλεί μεγάλη απώλεια όρασης, τύφλωση ή και απώλεια του ματιού. Συμπτώματα έιναι ο πόνος που χειροτερεύει και η μείωση της όρασης τις πρώτες μέρες μετά την ένεση.

Η ένεση είναι σχεδόν ανώδυνη αλλά μετά την ένεση, συχνά υπάρχει ενόχληση στο μάτι λόγω της χρήσης ιωδίου στην επιφάνεια του ματιού κατα την επέμβαση για την ελαχιστοποίηση του κινδύνου μόλυνσης μεσα στο μάτι. Μετά την ένεση, πρέπει να χρησιμοπιείτε τις συνταγογραφημένες αντιβιωτικές σταγόνες για 3 ημέρες.

Οι ασθενείς που λαμβάνουν ‘’Αντι-VEGF’’ ενέσεις πρέπει να παρακολουθούνται κάθε μήνα διότι η διάρκεια της δράσης των φαρμάκων αυτών διαρκεί μόνο για ένα μήνα. Το σχήμα αρχίζει με τρείς συνεχόμενες ενέσεις, μία κάθε μήνα για 3 μήνες. Μετά εάν βελτιώνεται η μειώνεται η όραση ή εάν παραμένει οίδημα στην ωχρά κηλίδα, η ένεση επαναλαμβάνεται. Εάν η όραση παραμένει σταθερή και η ωχρά κηλίδα στεγνή, η ένεση δέν επαναλαμβάνεται. Οι έρευνες έδειξαν ότι ασθενέις με διαβητικό οίδημα της ωχράς κηλίδας που αντιμετωπίζονται με‘’Αντι-VEGF’’ ενέσεις χρειάζονται απο 2 μέχρι και 12 ενέσεις τον πρώτο χρόνο (μέσος όρος 6 ενέσεις το χρόνο). Η θεραπέια πολλές φορές συνεχίζεται αλλά τα επόμενα χρόνια δέν χρειάζονται τόσες πολλές ενέσεις.

Ανάλογα με τις οικονομικές δυνατότητες του κάθε ασθενή, η επιλογή έιναι μεταξύ ΛΟΥΣΕΝΤΙΣ και ΑΒΑΣΤΙΝ. Δέν προσφέρω θεραπεία με ΜΑΚΟΥΤΖΕΝ διότι είναι εξίσου ακριβό με το ΛΟΥΣΕΝΤΙΣ ενώ δέν είναι τόσο αποτελεσματικό όσο το ΛΟΥΣΕΝΤΙΣ ή το ΑΒΑΣΤΙΝ. Η χρήση του ΜΑΚΟΥΤΖΕΝ είναι πολύ περιορισμένη ανα το παγκόσμιο.

ΑΛΛΕΣ ΘΕΡΑΠΕΙΕΣ ΤΟΥ ΔΙΑΒΗΤΙΚΟΥ ΟΙΔΗΜΑΤΟΣ ΤΗΣ ΩΧΡΑΣ ΚΗΛΙΔΑΣ:

Σε μεμονωμένες περιπτώσεις όταν έχουν δημιουργηθεί μεμβράνες στην ωχρά κηλίδα και αυτές προκαλούν διαρροή υγρού, τότε η αφαίρεση των μεμβράνων αυτών με υαλοειδοαμφιβληστροειδικές μικροχειρουργικές τεχνικές βοηθούν στην αντιμετώπιση του οιδήματος της ωχράς κηλίδας. Περίπου ένα στα 50 περιστατικά με οίδημα στην ωχρά κηλίδα χρειάζεται αυτή τη θεραπέια.

ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΞΕΡΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΑΒΗΤΙΚΟ ΟΙΔΗΜΑ ΤΗΣ ΩΧΡΑΣ ΚΗΛΙΔΑΣ:

1)    Η θεραπεία με λέιζερ και οι ενέσεις ‘’Αντι-VEGF’’ έχουν αποδείχθεί ότι μειώνουν δραματικά τον κίνδυνο σημαντικής μείωσης της όρασης απο διαβητικό οίδημα της ωχράς κηλίδας.

2)    Η τακτική οφθαλμολογική παρακολούθηση, ανάλογα με την θεραπέια που ακολουθείται έιναι απαραίτητη προυπόθεση για τα καλύτερα δυνατά αποτελέσματα.

3)    Παρ όλες τις όποιες θεραπέιες, οι ασθενείς με διαβήτη μπορεί να χάσουν αρκετή όραση απο διαβητική βλάβη στο μάτι. Ο Διαβήτης μπορεί όχι μόνο να προκαλέσει διαρροή υγρού απο τα τριχοειδή αγγεία αλλα και να τα φράξει με αποτέλεσμα τα κυτταρα της ωχράς κηλίδας να μήν λαμβάνουν αρκετό οξυγόνο και να πάθουν ανεπαανόρθωτη ζημιά. Η πάθηση αυτή ονομάζεται Ισχαιμική Ωχροπάθεια και δυστυχώς μέχρι σήμερα  δέν έχει βρεθεί αποτελεσματική θεραπεία. Η ισχαιμική Ωχροπάθεια έιναι η πιό συχνή αιτία μείωσης της όρασης παρ όλες τις θεραπείες που διενεργούνται με λέιζερ ή ενέσεις ‘’Αντι-VEGF’’.

4)    Ο καλός έλεγχος της ζάχαρης στο αίμα, της πίεσης του αίματος, της χοληστερόλης και του σωματικού βάρους και η αποχή απο το κάπνισμα είναι πολύ σημαντικά στην αντιμετώπιση του διαβητικού οιδήματος της Ωχράς Κηλίδας, όπως και της μείωσης του κινδύνου απώλειας όρασης απο αποφραξη τριχοειδών αγγγείων της ωχράς κηλίδας. Εάν η ζάχαρη και η πίεση του αίματος δέν είναι χαμηλές, έιναι πολύ πιο δυσκολο να αντιμετωπιστεί η διαρροή υγρού και τα αποτελέσματα των όποιων θεραπείων περιορίζουνται.

5)    Υπάρχουν και άλλες παθήσεις του ματιού οι οποίες προκαλόυνται απο το διαβητη και η ύπαρξη τους επιρεάζει τόσο την επιλογή της θεραπείας όσο και τα αποτελέσματα της. Σημαντικές διαβητικές οφθαλμολογικές παθήσεις έιναι η Παραγωγική Διαβητική Αμφιβληστροειδοπάθεια, η Η Ελκτική Διαβητική Αποκόλληση του Αμφιβληστροειδή και το Νεοαγγειακό Γλαύκωμα